Παλεύετε με το χρόνιο άγχος? Μήπως οι συμβατικές στρατηγικές διαχείρισης του άγχους – όπως τα φάρμακα – όχι μόνο δε μοιάζει να βοηθούν, αλλά φαίνεται πως σας κάνουν να νιώθετε χειρότερα ή σας προκαλούν άλλα προβλήματα?
Εδώ και χρόνια, έχω βάλει τον εαυτό μου στη λογική του να δοκιμάζει διαφορετικά φυσικά εργαλεία που με βοηθούν να λειτουργώ σε καθημερινή βάση. Λειτουργούν απίστευτα καλά τις μέρες που βιώνω φυσιολογικά επιπεδα στρες και στη διαχείριση ερεθισμάτων άγχους.
Υπάρχουν όμως και μέρες που δεν είναι φυσιολογικές. Μία επέτειος απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου, για παράδειγμα, ή ένας ετήσιος έλεγχος υγείας ή οτιδήποτε μπορεί να παράξει πολύ μεγαλύτερα επίπεδα στρες από τα συνηθισμένα.
Με τα χρόνια, έχω δημιουργήσει μια στρατηγική αντιμετώπισης άγχους για εκείνες τις μέρες βαριάς συναισθηματικής φορτισης που η ένταση του άγχους είναι εξαιρετικά παραλυτική. Εκείνες τις μέρες, έμαθα να επικεντρώνομαι όχι μόνο στο να ηρεμώ: (1) το πνευμονογαστρικό νεύρο για να ενεργοποιήσω το παρασυμπαθητικό νευρικό μου σύστημα, (2) τα επινεφρίδια μου για να ηρεμώ ορμόνες που προκαλούν άγχος όπως η κορτιζόλη, αλλά επίσης και να (3 ) βοηθάω το μεταιχμιακό μου σύστημα και ιδιαίτερα την αμυγδαλή μου, που πιστεύω ότι είναι το σημαντικότερο για την πρόκληση δυσπροσαρμοστικών αντιδράσεων στο άγχος.
Τι είναι η Αμυγδαλή;
Η αμυγδαλή σας είναι μια μικροσκοπική συλλογή κυττάρων στη βάση του εγκεφάλου – που συχνά αναφέρεται ως το συναισθηματικό κέντρο του εγκεφάλου – που προσδιορίζει και αξιολογεί πιθανές απειλές.
Παρακολουθεί τα εισερχόμενα σήματα από τις 5 αισθήσεις και εκκινεί τις εγκεφαλικές διεργασίες που δημιουργούν τόσο τον φόβο όσο και το άγχος. Είναι γνωστό από καιρό ότι τα ζώα χωρίς αμυγδαλή δεν έχουν τις κατάλληλες αντιδράσεις στο φόβο. Για παράδειγμα, οι αρουραίοι στους οποίους αφαιρέθηκε η αμυγδαλή τους αγκαλιάζονταν και δεν έδειχναν φόβο παρουσία γατών – ενός από τους φυσικούς θηρευτές τους.
Δείτε πώς η αμυγδαλή δημιουργεί το άγχος:
Όταν η αμυγδαλή σας αισθάνεται πιθανό κίνδυνο ή ανιχνεύει μια απειλή στο περιβάλλον, συνδέεται με τον προμετωπιαίο φλοιό σας για να σας βοηθήσει να ερμηνεύσετε, να αξιολογήσετε και να ανταποκριθείτε στην πιθανή απειλή.
Εάν η αμυγδαλή σας εκπέμπει επιθετικά σήματα ανίχνευσης κινδύνου και ο προμετωπιαίος φλοιός σας υπολειτουργεί και δεν αναστέλλει σωστά αυτούς τους φόβους, μπορεί να παρουσιαστεί ως άγχος ή κρίσεις πανικού, που σας κρατούν σε εγρήγορση για πιθανό ή επικείμενο κίνδυνο. Ουσιαστικά, όταν οι αποκρίσεις επιβίωσής σας «πάλη ή φυγή» (fight or flight) δεν αναστέλλονται, τότε δεν αισθάνεστε ασφαλείς και νιώθετε χρόνιο άγχος. Αυτό είναι γνωστό ως “συναισθηματική πειρατεία” , μια κατάσταση χρόνιου άγχους και κατάθλιψης όπου κάθε πιθανή απειλή προκαλεί συναισθηματική αντίδραση.
Για παράδειγμα, εάν κάνετε πεζοπορία στο δάσος και νομίζετε ότι βλέπετε ένα φίδι στο έδαφος, ο προμετωπιαίος φλοιός σας αξιολογεί την κατάσταση πριν αντιδράσει η αμυγδαλή σας. Εάν ο προμετωπιαίος φλοιός σας προσδιορίσει ότι το φίδι είναι στην πραγματικότητα ένα ραβδί, η αμυγδαλή σας ηρεμεί και δεν αντιδράτε υπερβολικά. Εάν η αμυγδαλή σας ειναι σε “πειρατεία”, θα υποθέσετε ότι κάθε ραβδί είναι ένα φίδι και θα αντιδράτε συνεχώς υπερβολικά ακόμη και σε μικρές απειλές.
Αυτή η υπερβολική αντιδραστικότητα της αμυγδαλής μπορεί να παρουσιαστεί ως άγχος, παρορμητική επιθετικότητα, διαταραχές προσωπικότητας και να συμβάλει σε χρόνιες παθήσεις υγείας όπως χρόνια κόπωση, ινομυαλγία ή πολυχημική ευαισθησία που συχνά συνδέονται με τη “συναισθηματικήπειρατεία” της αμυγδαλής, μια δυσπροσαρμοστική απάντηση στο στρες. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, η απόκριση “πάλη ή φυγή” είναι υγιής και προσαρμοστική, καθώς μπορεί να σας βοηθήσει να προετοιμαστείτε για να συναντηθείτε και να ανταποκριθείτε σε έναν κίνδυνο. Δυστυχώς, όταν η “πάλη ή φυγή” επιμένει απουσία κινδύνου γίνεται δυσπροσαρμοστική, συμβάλλοντας στο χρόνιο άγχος. Με άλλα λόγια, το άγχος είναι ένα επίμονο αίσθημα κινδύνου όταν δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος. Η “συναισθηματική πειρατεία” της αμυγδαλής συμβάλλει στο επίμονο άγχος.
Όταν η αμυγδαλή σας αισθάνεται πιθανό κίνδυνο, στέλνει ένα σήμα σε ένα άλλο μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται υποθάλαμος. Ο υποθάλαμος, με τη σειρά του, στέλνει ένα σήμα μέσω της υπόφυσης στα επινεφρίδια τα οποία στη συνέχεια εκκρίνουν ορμόνες του στρες – όπως η αδρεναλίνη, η νοραδρεναλίνη και η κορτιζόλη – για να πυροδοτήσουν μια απόκριση στο στρες. Οι σωματικές αλλαγές που δημιουργούνται από την αδρεναλίνη, τη νοραδρεναλίνη και την κορτιζόλη περιλαμβάνουν αυξημένο καρδιακό ρυθμό και γρήγορη αναπνοή, που μπορεί να βιώσετε ως ανησυχία ή φόβο που σχετίζεται με το άγχος. Κλείνει επίσης την πρόσβαση στο ανασταλτικό τμήμα του εγκεφάλου σας – τον προμετωπιαίο φλοιό σας.
Πώς να καλμάρετε την αμυγδαλή σας.
Η όσφρησή σας έχει άμεση πρόσβαση στην αμυγδαλή στον μεταιχμιακό λοβό του εγκεφάλου που βρίσκεται φυσικά κοντά στον οσφρητικό βολβό.
Στην πραγματικότητα, σε φυσικό επίπεδο, μόνο δύο συνάψεις χωρίζουν την αμυγδαλή σας από το οσφρητικό σας νεύρο. Κανένα άλλο αισθητήριο σύστημα δεν έχει αυτό το είδος άμεσης και έντονης επαφής με τα νευρικά υποστρώματα του κέντρου συναισθηματικού ελέγχου του εγκεφάλου σας, γνωστό και ως μεταιχμιακό (λιμβικό) σύστημα. Οι άλλες τέσσερις αισθήσεις σας, συμπεριλαμβανομένου του ήχου, της όρασης, της γεύσης και της αφής, πρέπει πρώτα να ταξιδέψουν σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, πριν φτάσουν στο μεταιχμιακό σας σύστημα.
Η όσφρηση ταξιδεύει μέσω του οσφρητικού σας συστήματος στον υποθάλαμο, μια περιοχή του εγκεφάλου σας που λειτουργεί ως κέντρο ορμονικού ελέγχου, μέσω της αμυγδαλής σας ως το μεταιχμιακό σας σύστημα. Όταν μυρίζετε ένα αιθέριο έλαιο, διεγείρει τον υποθάλαμο σας να απελευθερώσει ορμόνες που πυροδοτούν μια ταχεία συναισθηματική απόκριση, επηρεάζοντας άμεσα το πώς αισθάνεστε και τον τρόπο λειτουργίας σας.
Η ταχεία απόκριση του εγκεφάλου σας σε ερεθίσματα που βασίζονται στην όσφρηση, όπως τα αιθέρια έλαια, εξηγείται καλύτερα από έρευνα που εκτιμά ότι η όσφρησή σας είναι 10.000 φορές πιο οξεία από τις άλλες αισθήσεις σας. Μόλις καταγραφούν, τα αρωματικά ερεθίσματα ταξιδεύουν πιο γρήγορα στον εγκέφαλο απ’ ότι η όραση ή ο ήχος.
Η αλλαγή της εστίασής σας ενεργοποιώντας τις αισθήσεις σας, όπως η όσφρησή σας, σας βοηθά επίσης να αποσπάσετε την προσοχή σας από μια εσωτερική κατάσταση αγωνίας, μειώνοντας έτσι την έντασή της και την ένταση των αποκρίσεών σας. Αυτό σας επιτρέπει να αισθάνεστε ασφαλείς και να έχετε πρόσβαση σε περισσότερες δυνατότητες και επιλογές.
Ποια αιθέρια έλαια να επιλέξετε.
Λεβάντα, χαμομήλι, περγαμόντο, γλυκό πορτοκάλι, γλυκάνισος και γεράνι μειώνουν το αίσθημα κατάθλιψης.
Η λεβάντα, το περγαμόντο και το λεμόνι έχουν αναλγητικό αποτέλεσμα.
Λεβάντα, περγαμόντο, γεράνι, χαμομήλι, παρουσιάζουν αγχολυτική δράση.
Βιβλιογραφία:
“The Effects of Essential Oils on the Nervous System: A Scoping Review“, Apsorn Sattayakhom, Sineewanlaya Wichit, and Phanit Koomhin, Molecules. 2023 May; 28(9): 3771.
